503. urodziny Piły

Jak co roku, 4 marca obchodzony jest Dzień Miasta, który został ustanowiony dla upamiętnienia dnia potwierdzenia praw miejskich Piły przez króla Zygmunta Starego w 1513 roku. Z tej okazji odbyła się Uroczysta Sesja Rady Miasta Piły, podczas której prof. Kazimierz Pająk, honorowy obywatel Miasta Piły, wygłosił referat okolicznościowy pt. „Współczesne wyzwania wobec samorządu terytorialnego”.

Na 503. urodziny Piły przybyli również przedstawiciele miast partnerskich z Cuxhaven i Schwerina. Na zakończenie radni i zaroszeni goście mogli wysłuchać koncertu Pilskiej Orkiestry Rozrywkowej z wokalistką Esterą Naczk.

***
Dnia 4 marca 1513 roku król Zygmunt I Stary wydał dokument potwierdzający nadane wcześniej Pile prawo miejskie magdeburskie. Dokument został sporządzony w języku łacińskim przez kancelarię królewską w Poznaniu. Oryginał nie zachował się do dzisiaj. Spłonął prawdopodobnie podczas jednego z pożarów miasta. Odpis dokumentu w języku łacińskim znajduje się w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie w zespole akt Metryka Koronna. Według Karla Boesego władze Piły doceniając jego znaczenie wykonały odpis w języku niemieckim, który 29 listopada 1901 r. został przekazany do Archiwum Miejskiego w Poznaniu. Dzisiaj nie pozostał po nim żaden ślad. K. Boese opublikował dokument w tłumaczeniu niemieckim w monografii Piły własnego autorstwa. Znamy także dwa odpisy dokumentu potwierdzającego Pile prawa miejskie w tłumaczeniu niemieckim, odnalezione w latach 90. ubiegłego wieku przez historyka Marka Fijałkowskiego w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy. Zachowany tekst wspomnianego dokumentu ma dla badaczy dziejów Piły ważne znaczenie, ponieważ nie zachował się pierwotny dokument lokacyjny wystawiony dla miasta przez dzierżawcę starostwa ujskiego i wojewodę kaliskiego Marcina ze Sławska. Nastąpiło to pomiędzy 1437 a 1451 rokiem. Mocą przywileju, jaki potwierdził miastu Pile król Zygmunt I Stary, Piła pozostawała miastem królewskim i samodzielnym organizmem miejskim. Król potwierdził nienaruszalność majątku miejskiego określonego i opisanego dawnym dokumentem lokacyjnym na prawie magdeburskim wystawionym przez Marcina ze Sławska. Wszyscy mieszkańcy miasta włącznie z rzemieślnikami, szynkarzami [tj. karczmarzami] i młynarzami zostali objęci ochroną „od wszelkiego łamania prawa i przemocy”. Uwalniano ich od wszelkich ciężarów, podwód i danin na rzecz wojewody, kasztelana, starosty i podstarościego. Najwyższą władzą dla mieszczan pozostawał odtąd wójt, każdorazowo zatwierdzany przez króla. Wójt wraz z radą miejską zarządzał miastem oraz z ławnikami sprawował sądy. Miał prawo wymierzania kar, włącznie z karą śmierci, zgodnie z literą prawa magdeburskiego. W sprawach spornych, apelacje i prośby o pouczenia, wójt kierował do sądu w Poznaniu. Jednak najwyższym sędzią i właścicielem gruntów nadanych miastu był król. Natomiast będący przedstawicielem monarchy starosta ujsko-pilski, miał prawo wydawania miastu przywilejów, co często stanowiło przedmiot konfliktów. Mieszczanie mieli możliwość w ostatecznej instancji odwołać się od wyroku starosty do panującego monarchy. Sytuacja taka nastąpiła już w 1514 r. Wtedy to mieszczanie pilscy wysłali do króla delegację z prośbą o interwencję i uwolnienie wójta i burmistrza Piły więzionych przez starostę. W odpowiedzi Zygmunt I Stary wydał dokument nakazujący swojemu urzędnikowi zwolnienie przetrzymywanych w Ujściu pilskich mieszczan. Opracował Maciej Usurski

(SE)